ورود آسانسور به ایران با سفر ناصرالدین شاه به فرنگ آغاز شد؛ ناصرالدین شاه در سفرنامة خود در توصیف آسانسور می‌نویسد:
«رفتیم به مریض‌خانه سنت توماس… اسبابی دارند که ناخوش را روی تخت گذاشته از توی اتاق زیر می‌کشند به مرتبه بالا می‌برند. بسیار تماشا داشت که ناخوش حرکت نکند…
گفته می‌شود ناصرالدین شاه پس از بازگشت از فرنگ دستور نصب آسانسوری در کاخ گلستان صادر کرد. بعدها آسانسوری در پالایشگاه آبادان در زمان احمدشاه نیز نصب شده است؛ اما امروزه دیگر اثری از این آسانسورها وجود ندارد.
صنعتی شدن آسانسور در ایران
تاریخچه آسانسور در ایران با ناصرالدین شاه به‌پایان نمی‌رسد. تولید انبوه و صنعتی شدن آسانسور در جهان با اختراع اوتیس و همچین الکتریکی شدن موتورهای آسانسور در حدود 150 سال قبل صورت گرفت و شرکت‌های اوتیس و شیندلر اولین کسانی بودند که تولید آسانسور را به‌صورت صنعتی شروع کردند.
اما صنعتی شدن آسانسور در ایران در حدود 80 سال پیش و با رونق گرفتن ساخت‌وساز در زمان پهلوی اول و با نصب آسانسور در ساختمان‌های اطرف میدان سپه، باشگاه افسران و… صورت گرفت. این آسانسورها توسط کارشناسان خارجی و به کمک اولین نسل از متخصصین ایرانی راه‌اندازی شدند.
از سال 1335 به بعد را می‌توان دوران رشد صنعت آسانسور در ایران نامید؛ زیرا در این سال‌ها آپارتمان‌سازی به شیوه امروزی رونق یافته بود.
ابتدا آسانسورها به‌طور کامل و بسته‌بندی‌شده از خارج از کشور به ایران وارد می‌شدند. اما به‌تدریج شرکت‌های ایرانی برای فروش و نصب آسانسور در ایران به‌وجود آمدند و در سال ۱۳۴۵ اولین کارگاه تولید درب و کابین آسانسور توسط «اوکسن الکسانی» با کپی‌برداری از روی درب و کابین‌های شرکت‌های آسانسور اروپایی به‌وجود آمد.
ساخت اولین کارخانه آسانسورسازی در ایران
در سال ۱۳۴۵ در وزارت مسکن و شهرسازی طرحی برای آپارتمان‌سازی و ایجاد شهرک‌های مسکونی در اطراف شهرهای بزرگ تصویب و به همین منظور ساخت اولین کارخانه آسانسورسازی در ایران برنامه‌ریزی شد. این یک نقطة عطف در تاریخچة آسانسور ایران بود.
در سال ۱۳۵۰ کلنگ ساخت اولین کارخانه آسانسورسازی ایران با نام ایران شیندلر در زمینی واقع در شهرک صنعتی «البرز» در شهر قزوین به زمین زده شد و در سال ۱۳۵۳ این کارخانه با ظرفیت اولیه تولید چهارصد دستگاه آسانسور تحت لیسانس شیندلر سوئیس به بهره‌برداری رسید و به‌طور هم‌زمان جهت پرورش نیروی متخصص در نصب آسانسور شروع به برگزاری دوره‌های کامل آموزشی تئوری و عملی نصب آسانسور کرد که در هر دوره حدود ۲۰ تکنسین موفق به کسب مدرک مهارت نصب می‌شدند. این دوره‌ها از سال ۱۳۵۴ تا ۱۳۵۷ ادامه داشت؛ هم‌زمان، اولین کارخانة سازنده قطعات آسانسور در ایران با نام تسلا ــ ایران تولید خود را شروع کرد.
ایران شیلندر، اولین شرکت آسانسورسازی در تاریخ ایران، نماینده شیلندر
ایران شیلندر، اولین شرکت آسانسورسازی در ایران، نماینده شیلندر
در سال ۱۳۵۴ کارخانه آسانسور و پله برقی ایران در ابهر تأسیس و مدتی بعد تحت لیسانس هاوس هان آلمان شروع به تولید کرد. شرکت اوتیس آمریکا نیز اقدام به خرید زمینی در شهر صنعتی ساوه نمود و برنامه‌ریزی برای تأسیس کارخانه کرد.
همچنین در سال ۱۳۵۵ شرکت تولیدی ایران امباربا کارخانه تولید آسانسور خود را در شهر صنعتی رشت تأسیس و تولید آسانسور را تحت لیسانس امباربا اسپانیا آغاز کرد. به‌نظر می‌رسد در تاریخ آسانسور ایران تا آن زمان، این دوران نقطة اوج شکوفایی صنعت نوپای آسانسور بود.
در کنار شرکت‌های تولیدی فوق حدود سی شرکت نصب و فروش آسانسور هم در ایران تا سال ۱۳۵۷ دائر شدند. همچنین چهار یا پنج کارگاه تولید درب و کابین آسانسور هم ایجاد شد که شرکت‌های فروش و نصب آسانسور را یاری می دادند.
صنعت آسانسور پس از انقلاب اسلامی
اما پس از انقلاب و با خروج کارشناسان خارجی از ایران و تحریم اقتصادی و قطع شدن واردات باعث شد که شرکت ایران شیندلر که بیشتر سهام آن متعلق به بانک‌ها بود توسط وزارت مسکن و شهرسازی مصادره و اداره شد، شرکت آسانسور و پله‌برقی و پله‌برقی ایران به علت عدم ورود آسانسور از خارج تعطیل شد، پروژه اوتیس نیمه‌کاره می‌ماند و زمین و نمایندگی فروش آن مصادره می‌شود، شرکت ایران امباربا نیز توسط بانک صنعت و معدن اداره شد.
با شروع جنگ ایران و عراق در سال 1359 آپارتمان‌سازی تعطیل شد و در نتیجه صنعت آسانسور ایران با بحران مواجه شد. به علت تحریم ایران و وارد نشدن قطعات مورد نیاز در ایران ساخته شد؛ بلافاصله بعد از جنگ و با شروع ساخت‌وساز صنعت آسانسور نیز بار دیگر شروع به رشد و ارتقاء کرد. در برهه‌هایی مانند دهه 70 افزایش حوادث آسانسور توجه‌ها را به ایمن‌سازی و استانداردسازی در این زمینه جذب کرد؛ اما روزبه‌روز مسئله ایمن‌سازی و استانداردسازی آسانسورها پیشرفت کرد و البته سرویس و نگهداری آسانسور نیز به صنعت خدمات آسانسور پیوست.
بدون دیدگاه